|
Z punktu widzenia małych i średnich przedsiębiorstw relatywnie najważniejszą rolę pełnią dwa programy:
Pierwszy z nich powstał z pieniędzy ze spłaconych kredytów udzielonych RFN w ramach tzw. Planu Marshalla. Funduszem tym od 1969 r. zarządza rząd federalny, a działalność operacyjną prowadzą instytucje finansowe jak np. Kreditanstalt für Wiederaufbau.
Od 1990 r. podstawowym celem tego funduszu stało się wspieranie rozwoju MŚP w Niemczech Wschodnich. Pomoc dla nich to przede wszystkim preferencyjne kredyty. Do końca 1996 r. przydzielono ich ok. 260 tys. przedsiębiorcom na sumę 52 mld DEM. Kredyty te udzielane są przede wszystkim na uzupełnienie własnego kapitału. Są one przydzielane na 5 lat, przy czym przez dwa pierwsze lata są nie oprocentowane, w następnych latach oprocentowanie wynosi kolejno: 3; 4 oraz 5%. Górna granica pożyczki wynosi 1 mln DEM, w przypadkach prywatyzacji lub reprywatyzacji może być podniesiona do 2 mln DEM.
Ze środków tego funduszu mogą być finansowane także kredyty na przejęcie udziałów przedsiębiorstw, projekty inwestycyjne, projekty ochrony środowiska i oszczędzające energię, wdrażanie innowacji oraz tworzenie miejsc kształcenia zawodowego.
Drugim ważnym programem dla rozwoju MŚP jest "Poprawa regionalnej struktury gospodarczej". W budżecie na 1998 r. program ten dysponuje środkami w wysokości 5,8 mld DEM (wydatki na wsparcie gospodarcze ogółem 9,9 mld DEM). Program ten ma dwa zadania: wspieranie inwestycji produkcyjnych oraz rozwój infrastruktury gospodarczej.
W jego ramach możliwe jest uzyskanie subwencji inwestycyjnej w wysokości do 23% poniesionych nakładów, dotacji na zakup maszyn i urządzeń w wysokości 8% oraz obniżenie stawek amortyzacji 50%. Dotacje na zakup maszyn i urządzeń udzielane są pod następującymi warunkami: cena zakupu wynosi ponad 800 DEM, nie jest to samochód osobowy, zostaną one w użytkowaniu przedsiębiorstw co najmniej przez trzy lata oraz nie będą mogły być wykorzystane powyżej 10% w ciągu roku dla celów prywatnych.
MŚP są pod względem dostępu do omawianych środków szczególnie uprzywilejowane. Na przykład, jeśli inwestycja nie przekracza 5 mln DEM, a zakład zatrudnia 250 osób dotację na zakup maszyn zwiększa się do 10% (dla pozostałych 5%).
W wyniku istnienia programów wsparcia dla mŚP nakłady inwestycyjne w tej grupie przedsiębiorstw mogą być łącznie sfinansowane w ok. 50% ze środków publicznych. W przypadku wielkich przedsiębiorstw łączna suma subwencji nie przekracza 35%.
Przedsiębiorstwa małe i średnie mogą także korzystać z ulg i zwolnień podatkowych.
Informacja, szkolenie, doradztwo
Istotną rolę w systemie wspierania rozwoju MŚP w Niemczech Wschodnich pełnią: doradztwo gospodarcze, techniczne i prawne, szkolenie i informacja. Doradztwo dla tej grupy przedsiębiorstw zostało wprowadzone zarządzeniem Federalnego Ministerstwa Gospodarki z dnia 19.12.1991 r..Jest ono uważane za ważny instrument poprawy efektywności i konkurencyjności MŚP oraz zachętą do ich tworzenia. Wspierane jest doradztwo w zakresie tworzenia nowych przedsiębiorstw a także działania istniejących firm w rzemiośle, handlu, przemyśle, transporcie, gastronomii i hotelarstwie, pośrednictwie handlowym i usługach. Objęte są nim także wolne zawody, o ile nie działają w doradztwie gospodarczym. Wspierane jest także doradztwo w zakresie oszczędzania energii. Wspieranie doradztwa polega na zwrocie 60% kosztów doradztwa, nie więcej jednak jak 3000 DEM przy tworzeniu przedsiębiorstwa oraz 4000 DEM dla istniejących już przedsiębiorstw. W innych przypadkach przysługuje zwrot 50% kosztów (według rachunku). Zakładający nowe przedsiębiorstwo mogą maksymalnie uzyskać w ciągu 5 lat środki na doradztwo w nastepującej wysokości:
Federalne Ministerstwo Gospodarki wspiera także przedsięwzięcia z zakresu szkolenia oraz przekazywania informacji dla przedsiębiorców reprezentujących małe i średnie firmy.
Wspieranie szkoleń i informacji polega na dotowaniu seminariów i konferencji w wysokości od 720 DEM do 2880 DEM. Wspierane są imprezy trwające od jednego do czterech dni, przy czym musi w nich brać udział conajmniej 10 osób, a co najwyżej 25 osób.
O powyższe dotacje mogą się ubiegać organizacje gospodarcze, które szkolą kadry tej grupy przedsiębiorstw lub im doradzają. O dotacje z tego tytułu nie mogą się ubiegać szkoły wyższe, instytuty i inne instytucje zajmujące się kształceniem.
Podkreślić należy, że "szkolenie" rozumiane jest szeroko. Chodzi tu zarówno o podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych, jak też doszkalanie w zakresie nowych urządzeń i technologii, dostarczanie informacji poprzez tworzenie banków danych, dokształcanie w zakresie zarządzania, tworzenie w przedsiębiorstwach miejsc kształcenia zawodowego.System kształcenia powinien także przyczynić się do podniesienia "kultury samodzielności". Chodzi o to, aby poprawić społeczny image samodzielności, tak, aby stała się ona atrakcyjna dla młodych ludzi. Dotychczas głównym motywem usamodzielnienia się przez utworzenie własnej firmy, jest sytuacja na rynku pracy i obawa przed bezrobociem. Dlatego też, według Instytutu Badań Gospodarczych w Halle, w Niemczech Wschodnich jeszcze silniej niż dotychczas powinny być podejmowane działania wspierające przedsiębiorczość, której ma służyć rozwój "kultury samodzielności". Może ona być w znacznym stopniu także wyuczona i dlatego system kształcenia może być w tym pomocny.
Wspieranie innowacji w MŚP
Od 1996r. nowym programem wspierania MŚP jest pomoc przy wdrażaniu innowacji i wprowadzanie na rynek nowego produktu. W nowych landach z funduszu mogą korzystać przedsiębiorstwa, których roczny obrót nie przekracza 250 mln DEM. Koszty badań naukowych i rozwojowych mogą zostać sfinansowane pożyczką z programu ERP w wysokości do 70% kosztów całkowitych. W drugiej fazie tj. wprowadzania nowego produktu na rynek możliwe jest uzyskanie kredytu w wysokości 10 mln DEM, na pokrycie do 80% kosztów z tym związanych. Kredyt na ten cel oprocentowany jest obecnie w wysokości 4,25% rocznie i przyznawany na okres do 10 lat.
Wspieranie zbytu
Z inicjatywy rządu federalnego podjęto także działania wspierające zbyt towarów wschodnioniemieckich na rynku krajowym i za granicą. Ich celem jest zwiększenie sprzedaży produkcji pochodzącej ze wschodniej części Niemiec. Ze wsparcia korzystać mogą małe i średnie przedsiębiorstwa produkujące towary inwestycyjne i konsumpcyjne. Służą temu celowi trzy specjalne programy promocji wschodnioniemieckiego eksportu. Obejmują one następujące formy: pomoc w promocji towarów na rynkach zachodnich, pomoc z tytułu udziału kierownictwa przedsiębiorstw w targach zagranicznych oraz pomoc w nawiązywaniu kontaktów z potencjalnymi odbiorcami towarów wschodnioniemieckich. Podkreślić należy niewielki udział własny firm, które korzystają z tego rodzaju wsparcia. Przy promocji towaru na rynku zagranicznym wynosi on 2000 DEM, w obu pozostałych przypadkach jedynie 500 DEM. Programy obejmujące wsparcie zbytu na rynku krajowym obejmują: programy branżowe np. dla przemysłu tekstylnego i odzieżowego, udział w targach krajowych i zagranicznych (jako wystawcy), udzielanie gwarancji eksportowych oraz wspieranie ubezpieczeń eksportowych.
Wspieranie ochrony środowiska
MSP mogą także korzystać ze wsparcia przy podejmowaniu inwestycji ekologicznych w procesach produkcyjnych. Obejmują one inwestycje, które mogą się przyczynić do poprawy czystości powietrza, wody, usuwania i przerobu odpadów, oszczędności energii lub wykorzystywania energii niekonwencjonalnej.
Na te cele można uzyskać korzystne kredyty z trzech programów ochrony środowiska, utworzonych przez różne instytucje finansowe: Programu ERP, DtA oraz KfW. Na przykład warunki uzyskania kredytu ze środków funduszu ERP są następujące: wysokość kredytu wynosi do 2 mln DEM, kredyt udzielany jest na okres do 15 lat, w tym jego część może być umorzona, udział kredytu w finansowaniu przedsięwzięcia wynosi do 50%, a oprocentowanie 4,5% rocznie. Kredyty w wyższej wysokości, do 10 mln DEM udzielane są przez dwa pozostałe programy.
Postulowane zmiany w systemie wspierania MŚP.
Mimo istnienia rozbudowanego systemu wspierania małej i średniej przedsiębiorczości jej rozwój w Niemczech Wschodnich jest oceniany jako niezadowalający. Porównania wskazują, że jest on słabszy niż w Polsce. Na przyczyny relatywnie słabego rozwoju nowych przedsiębiorstw we wschodniej części Niemiec. Według badań przeprowadzonych przez Instytut Badań Gospodarczych w Halle, do czynników które ograniczają rozwój tej grupy przedsiębiorstw należą następujące czynniki:
nowo powstające przedsiębiorstwa muszą dopiero wejść na rynek i sprostać konkurencji,
słabość popytu w wyniku recesji dotyka przede wszystkim przedsiębiorstw, które znajdują się w okresie startu i fazie uczenia się,
wielkich przedsiębiorstw zachodnioniemieckich i zagranicznych we wschodniej części Niemiec jest relatywnie niewiele, co powoduje, że brak jest dużych odbiorców dla miejscowego przemysłu,
lokalne rynki coraz bardziej tracą na znaczeniu dla małych i średnich przedsiębiorstw, w handlu dominują wielkie przedsiębiorstwa zaopatrujące się poza regionem swej działalności handlowej,
rozwój techniki i technologii pozwala na elastyczność produkcji, pracochłonne dziedziny produkcji przesuwane są do krajów o niskich płacach.
Jak już wcześniej wspomniano, od 1.01.1999 wejdzie w życie nowy system wspierania gospodarki wschodnioniemieckiej, w tym małych i średnich przedsiębiorstw. Jak wielokrotnie podkreślali przedstawiciele rządu federalnego środki finansowe dla Niemiec Wschodnich będą w najbliższych latach nadal utrzymywane na wysokim poziomie. Stwarza to poczucie bezpieczeństwa dla inwestorów. Od 1999 r. wsparcie gospodarcze ma koncentrować się na rozwoju przemysłu i rzemiosła oraz usługach potrzebnych w procesie produkcji.
Bogumiła Brocka-Palacz
Biuro Radcy Handlowego w Berlinie
|
