|
Wstęp
W dobie ciągle zmieniających się warunków gospodarowania przedsiębiorstw, szczególnie ważne staje się reagowanie na zachodzące zmiany. Przedsiębiorstwa ustawicznie przechodzą proces fundamentalnych zmian. Działające na nie trendy zewnętrzne, jak i zmiany wewnątrz nich samych powodują, że niezmiernie ważnym elementem ich działalności staje się skuteczne zarządzanie zmianami. Rozpoznawanie charakteru i przyczyn tych przemian jest istotnym elementem efektywnego zarządzania zmianami i związanymi z nimi przedsięwzięciami szczególnie w przypadku firm innowacyjnych.
Odnalezienie się i przetrwanie w tym dynamicznym środowisku poprzez dostrzeganie nadarzających się okazji i niejednokrotnie zmiany stylu kierowania z zachowawczego na innowacyjny jest cechą firm innowacyjnych. Pozostawanie firmą innowacyjną jest bowiem skutecznym środkiem osiągania sukcesu rynkowego.
Pojęcie firmy innowacyjnej
Firmy innowacyjne reagujące na zmiany, permanentnie wprowadzają innowacje, osiągając w ten sposób wiele znaczących efektów, które często przesądzają o ich "być lub nie być". Wpływ innowacji na kierunki rozwoju przedsiębiorstwa dotyczyć może różnych dziedzin. Przez innowacje może nastąpić polepszenie i unowocześnienie procesów wytwórczych oraz podniesienie produktywności, wydajności i jakości pracy. Może nastąpić lepsze przystosowanie przedsiębiorstwa do otoczenia oraz podniesienie jakości wyrobów i konkurencyjności ich sprzedaży, zlikwidowanie barier i aktywizacja zasobów przez zwiększenie ogólnej sprawności i efektywności działania, usprawnienie organizacji i metod pracy, poprawa warunków bezpieczeństwa pracy, substytucja pracy żywej w następstwie lepszej organizacji i wyższej wydajności opartej na bogatszym i bardziej nowoczesnym wyposażeniu technicznym, zwiększenie zdolności eksportowych itp.1
Innowacyjność w kontekście przedsiębiorstw, można określić jako zdolność i motywację firm do ustawicznego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce wyników badań naukowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazków. Zatem za innowacyjne uważa się te przedsiębiorstwa, które mają tworzyć, absorbować i zdobywać nowe produkty( usługi) oraz te, które charakteryzują się zdolnością ciągłego adaptowania się do zmian zachodzących
w otoczeniu.2
Przedsiębiorstwo zorientowane na innowacje, albo inaczej, przedsiębiorstwo innowacyjne - to takie, które:
prowadzi w szerokim zakresie prace badawczo-rozwojowe (lub dokonuje zakupów nowych produktów czy technologii),
przeznacza na tę działalność stosunkowo wysokie nakłady finansowe, systematycznie wdraża nowe rozwiązania naukowo-techniczne,
reprezentuje duży udział nowości (wyrobów i technologii) w wolumenie produkcji i usług,
stale wprowadza innowacje na rynek3
Firmy innowacyjne to te przedsiębiorstwa, dla których innowacje stanowią przedmiot podstawowej działalności prowadzącej do wzrostu poziomu nowoczesności i wzmocnienia pozycji konkurencyjnej. Charakteryzuje je wysoka zdolność do tworzenia i wdrażania innowacji, a także wysoka chłonność do przyjmowania innowacji z zewnątrz. W trosce o rozwój, firma innowacyjna dba o wysoką, kreatywność i zdobycie przywództwa technologicznego. Niewątpliwie można wyznaczyć podstawowe cechy, które charakteryzują firmę innowacyjną.
Na szczególne wyróżnienie, podkreślane w najnowszych pracach na temat innowacji i zarządzania zmianami zasługuje dążenie do ukierunkowania na potrzeby rynku i klienta.
Można zatem zauważyć, że współczesna firma innowacyjna za cel podstawowy powinna mieć generowanie i tworzenie innowacji, w konfrontacji z wnikliwym rozpoznaniem potrzeb klienta.
Reasumując firma innowacyjna to inteligentna organizacja, która ustawicznie generuje i realizuje wszelkie przejawy innowacyjności, reaguje dynamicznie na radykalne zmiany otoczenia, a dzięki tym działaniom znajduje uznanie u odbiorców ze względu na wysoki poziom nowoczesności i konkurencyjności.
Sposoby wprowadzania zmian w firmie innowacyjnej
Nowe sytuacje wymagają od firm skupienia i ciągłego wykorzystywania nadarzających się okazji, które mogą zaowocować osiągnięciem sukcesu rynkowego. W związku z tym nie powinno się stawiać pytania - czy przeprowadzać zmiany czy nie?, a raczej - co zmieniać i jak szybko?
Ze względu na realizowane procesy wprowadzanie zmian wymaga odpowiedzi na szereg pytań:
jaka jest działalność w chwili obecnej?
jaka będzie działalność w przyszłości, jeżeli utrzymamy istniejący kierunek działań?
jaka powinna być działalność w przyszłości?
jak i kiedy powinniśmy znaleźć się w nowej sytuacji?
W zależności od charakteru realizacji zmian można wyodrębnić działania:
defensywne, opierające się na określonych produktach, stałych klientach, wąskim obszarze działania, w znacznym stopniu ignorujące zmiany w otoczeniu;
poszukujące, kiedy następuje poszukiwanie nowych produktów i rozwiązań, monitorowanie zmian, szukanie nowych obszarów działania, nowych technologii;
analizujące, w ramach których występują działania defensywne oraz poszukujące;
reagujące, polegające na szybkim powielaniu, adaptacji realizowanych przez innych przedsięwzięć, ale bez wnoszenia własnych rozwiązań.4
Kolejną ważną sprawą staje się gotowość firmy na wprowadzanie tych zmian w życie. Nie wystarcza zaangażowanie kierownictwa firmy, potrzebna jest również motywacja pracowników, zrozumienie przez nich wizji przyszłości, dzięki wprowadzanym zmianom oraz chęć do jej realizacji. Jednakże trzeba zwrócić uwagę na fakt, że nie ma gotowych recept, ani stuprocentowych metod powodzenia urzeczywistniania tych zmian.
W praktyce sprawdziło się jednak kilka podstawowych sposobów:
"zasada z góry do dołu";
po analizie sytuacji wewnętrznej cele wskazujące kierunki zmian powierza się zespołowi złożonemu z przedstawicieli kluczowych działów. Zespół opracowuje podstawowe mierniki założonych celów, mogą one również obejmować kryteria oceny pracowników;
metoda "dośrodkowa"
cechuje się uwzględnianiem przede wszystkim całościowych procesów. Sprzyja to odpowiednim korektom struktur i metod zarządzania zgodnie z fi1ozofią utrzymywania dobrych stosunków z klientami i dostawcami, a także wewnątrz przedsiębiorstwa - z pracownikami. Ta pragmatyczna metoda "dośrodkowa" stosowana jest przede wszystkim tam, gdzie kierownictwo dobrze zna słabe punkty rzutujące na jakość wyrobów, usług lub działań i gdzie potrzebne są przykłady zwiększające zaufanie, by z czasem przystąpić do szerszej koncepcji zapewniania całościowej jakości, zwykle z wykorzystaniem konsultantów zewnętrznych;
filozofia "z dołu do góry"
wykorzystywana jest często w takich organizacjach, które osiągnęły już wysoki stopień dojrzałości i których pracownicy wyczuleni są na problemy firmy i umieją je rozwiązywać. Na przykład zespoły zadaniowe złożone z pracowników różnych wydziałów, a także stykających się bezpośrednio z klientami. Bardzo istotne jest jednak szczegółowe przygotowywanie spotkań i zapewnienie uczestnikom szkoleń z zakresu metod rozwiązywania problemów, prowadzenia dyskusji, radzenia sobie z konfliktami itp.;
metoda "krok po kroku"
oznacza stopniowe rozszerzanie działań. Zwolennicy zmian z różnych szczebli hierarchii podejmują inicjatywy wykorzystujące istniejące już systemy oraz instrumenty. Wyszukują sobie sojuszników i zabiegają, o poparcie kierownictwa dla szerszych "oficjalnych" działań. W późniejszej fazie chodzi przeważnie o kombinację metod odgórnych i oddolnych przy udziale konsultantów zewnętrznych.5
Zasady osiągania sukcesu w warunkach radykalnych zmian
Ryzyko jest nieodłącznym elementem na drodze dążenia firm innowacyjnych do upragnionego sukcesu. Każda działalność gospodarcza jest z definicji w mniejszy lub większy sposób ryzykowna. Aby jednak osiągnąć sukces trzeba umiejętnie wykorzystywać silne strony firmy i dostrzegać szanse w zmianach zachodzących w otoczeniu.
Wiele prywatnych firm nie wykorzystuje tych okazji po to, aby się rozwinąć, ale tylko po to, aby zmaksymalizować zysk. Dlatego szybko zmieniają profil działalności, przechodząc z jednego rynku na drugi. Jest to strategia skoku motylka - z kwiatka na kwiatek. Zwiększa to zasoby materialne firmy, ale nie daje jej ani trwałego udziału w rynku, ani nie utrwala jej w świadomości odbiorców. Wprawdzie firmy te szybko i na krótko się wzbogacą, ale dla rynku pozostaną efemerydami.6
Współcześnie zachodzące zmiany obejmują nie tylko menadżerów i konsultantów, ale przede wszystkim stosowane metody zarządzania. To, że nie można podać gotowych i ponadczasowych zasad osiągania sukcesu ilustruje dobitnie przykład głośnego z lat siedemdziesiątych bestsellera "W poszukiwaniu doskonałości" Petersa i Watermana, którzy wymienili listę 43 przedsiębiorstw , które odniosły sukces stosując słynne 7-S (siedem zasad sukcesu) i firmy te zostały uznane za doskonałe.
Warto przypomnieć omówienie tych kryteriów sukcesu:
ciągłe i szybkie reagowanie na pojawiające się problemy;
bliskie kontakty z klientami, wsłuchiwanie się w głos użytkowników, producentów a zwłaszcza projektantów wyrobów;
autonomia i przedsiębiorczość, tworzenie warunków do samodzielnego działania jednostkom i zespołom;
wydajność i efektywność poprzez ludzi, do podstawowych zasobów organizacji należą ludzie a szczególnie kadra fachowców i ich działania przynoszą sukces;
upowszechnianie uznawanych wartości, wyodrębnianie swoistych wartości i wpojenie ich załodze daje lepsze wyniki aniżeli księgi służb i systemy kontroli, np.: uprzejmość, jakość i niezawodność;
trzymaj się tego, co umiesz najlepiej, produkować i sprzedawać te produkty lub usługi, które wykonuje się najlepiej, bez problemów, reklamacji, ku zadowoleniu klientów;
niewielki sztab o prostej strukturze;
współwystępowanie luźnych i intensywnych form organizacyjnych, współistnienie autonomicznych zespołów ze skrajną, centralizacją, innych.
Nie można stwierdzić by te zasady były złe, czy niewłaściwe. Ale okazało się, że nie wystarczy ich przestrzegać aby przetrwać we współczesnej gospodarce. Po pięciu latach lista ta bardzo się zmniejszyła - zostało tylko 14 firm o dobrej reputacji doskonałości. Co więcej osiem spośród nich zagrożonych było bankructwem.7
Tak więc nie można sztywno trzymać się raz wytyczonych zasad działania i metod zarządzania firmą, trzeba brać pod uwagę turbulentność otoczenia i zmiany wewnątrz firmy. Metody w zarządzaniu przychodzą i odchodzą i trzeba wykazać się zdrowym rozsądkiem i dostrzegać zmieniające się realia działania przedsiębiorstw na rynku.
Podsumowanie
Współczesne przedsiębiorstwo, niezależnie od rozmiarów i przedmiotu działania uzależnione jest od wielokierunkowego oddziaływania otoczenia oraz od ciągle rosnących wymagań klientów. Kluczem do osiągania przez nie sukcesu rynkowego jest łatwy dostęp do informacji, a przede wszystkim innowacyjność, pozwalająca na zdobycie przewagi konkurencyjnej na rynku.
Każda firma, która wprowadzając innowacje, efektywnie odpowiada na zmiany, ze względu na swoje ograniczone kompetencje i przede wszystkim zasoby, jest zmuszona do poszukiwania niezbędnych zasobów wiedzy, finansowych, technicznych i innych tworzonych w jej otoczeniu. Jak jest to trudne dowodzi sam rynek, gdzie można zaobserwować wiele przypadków bankructwa takich firm.
Niemniej jednak jedyną pewną receptą na osiągnięcie sukcesu jest umiejętne wykorzystanie swoich dobrych stron, tam gdzie jest to możliwe. Działania takie nie są niestety pozbawione ryzyka, ale to właśnie ryzyko jest nieodłącznym elementem sukcesu rynkowego.
Lidia Zys - Doktorantka
Wydział Inżynierii Produkcji,
Politechnika Warszawska
Grudzewski W. Hejduk I.: Projektowanie systemów zarządzania, Difin, Warszawa 2001, s. 451-452.
Jonasz W. : Identyfikacja i realizacja procesów innowacyjnych w przedsiębiorstwie, Szczecin 1995, s. 70.
Jasiński A.: Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, KIW, Warszawa 1992, s. 25.
Żuber R.: Zarządzanie przedsięwzięciami, Oficyna wydawnicza PW, Warszawa 1999, s. 85.
Chrościcki Z.: Zarządzanie firmą, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999, s.21, 75.
Obłój K.: Strategia sukcesu firmy, PWE, Warszawa 1998, s. 30.
Na podstawie: "Blick durch die Wirtschaft". Nr 134/1997. Axel Gloger " Visionen von der Stage".
|
